Lasrook is een gevaarlijke stof. Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die hun uitwerking in het lichaam niet missen en dat geldt zeker ook voor lasrook.
Is het niet voor jezelf, bijvoorbeeld longaandoeningen, stoflongen, COPD en/of kanker, dan wel voor je echtgenoot (er zijn aanwijzingen voor miskramen bij echtenotes van RVS lassers) dan wel voor je nageslacht.
Lasrook is samenraapsel van straling (UV/IR), stoffen (nanodeeltjes) en dampen/gassen.
| Stoffen | Gassen/dampen |
|---|---|
| Chroom 3 en 6 | Ozon |
| Cadmium | Fosgeen |
| Mangaan en mangaanverbindingen | Stikstofoxides |
| Aluminium, Aluminiumfloride | Argon |
| Kobalt | Helium |
| Nikkel | Koolstofdioxide |
| IJzer | Koolstofmonoxide |
| Molybdeen | |
| Vanadium | |
| Fluoriden. | |
| Barium | |
| Thorium | |
| Koper | |
| Diverse oxides en andere verbindingen van bovenstaande metalen. |
De samenstelling van de lasrook bestaat voor ca. 90% uit het toevoegmateriaal, 10% basismateriaal en uit verontreinigingen op het contactoppervlak. Ook de hitte is van invloed en zal andere stoffen vormen. De hierboven genoemde (metaal) stoffen komen na de hitte vrij als nanodeeltjes, waarna ze gaandeweg samensmelten. Maar gelijktijdig ook in de longen opgenomen worden en zo in de bloedbaan komen.
Belangrijke gezondheidsrisico’s
Het inademen van lasrook kan uiteindelijk tot ziektes leiden: beroepsastma, metaaldampkoorts, neurologische aandoeningen zoals psychoses (metal madness) of aandoeningen aan het centrale zenuwstelsel, beschadiging hartspier, bronchitis, COPD, long fibrose, levereffecten en ten slotte ook kanker. Overigens geeft het roken als RVS lasser een vergrote kans op longkanker.
(Maar ook de ultraviolette straling heeft een schadelijk effect op de huid en ogen. En onderschat ook niet de risico’s van geluid, fysieke belastingen (trillingen, langdurig dezelfde houding of nekklachten door de laskap of luchtkap) niet. Denk aan de blootstelling aan metaalbewerkingsvloeistoffen of chemische (ototoxische) stoffen die het gehoor aantasten. Maar dit is buiten de scope van deze pagina.)
Maatregelen
De arbeidshygiënische strategie moet in deze gevolgd worden: technische maatregelen gaan voor een PBM. De bronafzuiging in combinatie met ruimtelijke afzuiging is wel de algemene stelregel. Eveneens in de lasrooktoets van 5xbeter de minimale vereisten.
Afhankelijk van de lasmethode zal de emissie van stof en gas toenemen. TIG heeft een lage stofemissie, MIG, CO2, MAG, … hebben een hogere emissie, afhankelijk ook van de stroomsterkte.
Bij het lassen aan/met RVS wordt Chroom omgezet naar Chroom 6 (kankerverwekkend). De oorzaak is dat door het UV de zuustof wordt omgezet naar ozon, die vervolgens de Chroom III naar Chroom VI omzet.
Door de hoge temperatuur van de vlam gaat de zuurstof een verbinding aan met stikstof waardoor stikstofmonoxide gevormd wordt, die vervolgens snel vervalt in stikstofdioxide.
Zie de tabel voor de (indicatieve) stofemissie, samengesteld uit afbeeldingen die in diverse publicaties zijn verschenen.
En hoe meer medewerkers in de lasplaats lassen hoe hoger de stoflast in de afdeling. Daar komt dan ook nog het stof bij van de slijp- en afbraamwerkzaamheden.
Metingen uitvoeren
De meest gebruikelijke lasrookmeting is de gravimetrische bepaling: het meten van inhaleerbaar stof. Gedurende de werkdag middels een pomp, slangen en een sampler: PAS6, IOM of SKC Headsampler.
Wanneer slijpactiviteiten plaats vinden dient een reguliere stofmeting meegenomen te worden om het achtergrondsniveau van de stofblootstelling te bepalen. Dit dient in mindering gebracht te worden op de lasrook.
De meting dient (bij voorkeur) onder het masker of laskap aangebracht te worden.
Meerdere metingen (5-9) dienen uitgevoerd te worden om een betrouwbaar beeld te krijgen. De meetduur is bij voorkeur gedurende de gehele dag.
Grenswaarden (april 2022)
De volgende grenswaarden zijn geldig
- De grenswaarde voor lasrook is 1 mg/m3.
- Ozon: 0,12 mg/m3
- Stikstofmonoxide NO: 2,5 mg/m3
- Stikstofdioxide: NO2: 0,96 mg/m3
- Chroom 6: 1 microgram/m3.
- …
Voor wat lasgassen (O2, NO, NO2, …) betreft het volgende: tot nu toe heb ik begrepen dat wanneer de lasrook beneden de grenswaarde (1 mg/m3) is, dit ook voor de gassen het geval zou zijn. Maar daar ben ik benieuwd naar. Mijn voornemen is ook eens realtime te gaan meten. Neem gerust contact op voor een afspraak.
Literatuur:
- 2021 NEN-EN 482 metingen werkplekatmosfeer (link)
- 2018 NEN-EN 689 werkplekatmosfeer blootstelling (link)
- 2013 Achtergrond document bij multidisciplinaire richtlijn lasrook (link)
- 2013 Kennisdossier Lasrook Arbokennisnet (link)
- 2011 NEN-EN-ISO 10882-1 Blootstellingsmetingen lasrook (stof) (link)
- 2001 NEN-EN-ISO 10882-2 Blootstellingsmetingen lasrook (dampen) (link)
- 2010 Meetprotocol lasrook 5xBeter (link)
- 2006 Praktijkrichtlijn lasrook (link)
- Diverse boeken van het Nederlands Instituut voor Lassen (link)